دی کلسیم فسفات

معرفی

 

در دنیای امروز، افزایش بهره‌وری و حفظ سلامت دام و طیور برای دامداران و مرغداران از اهمیت حیاتی برخوردار است. یکی از مهمترین عوامل در دستیابی به این اهداف، تأمین کافی مواد معدنی ضروری، به ویژه کلسیم و فسفر است. در این میان، دی کلسیم فسفات دامی و طیور (Dicalcium Phosphate – DCP) به عنوان یک مکمل معدنی با کیفیت و کارآمد، نقشی بی‌بدیل ایفا می‌کند. این مقاله به بررسی جامع دی کلسیم فسفات، مزایای آن، نحوه استفاده، و اهمیت آن در صنعت دامپروری و طیور می‌پردازد.  در این بخش از کهن ترید به بررسی جامع دی کلسیم فسفات ویژه دام و طیور، مزایا، کاربردها و نکات مهم در استفاده از آن می‌پردازیم.

دی کلسیم فسفات چیست؟

دی کلسیم فسفات با فرمول شیمیایی CaHPO₄، یک ترکیب معدنی است که از واکنش اسید فسفریک با کربنات کلسیم تولید می‌شود. این ماده به صورت پودر سفید رنگ و بدون بو است و به راحتی در خوراک دام و طیور مخلوط می‌شود. DCP حاوی تقریباً ۱۸-۲۱٪ فسفر و ۲۳-۲۶٪ کلسیم است که این نسبت برای جذب و استفاده بهینه توسط بدن حیوانات بسیار مناسب است.

اهمیت کلسیم و فسفر در تغذیه دام و طیور

کلسیم و فسفر دو عنصر معدنی ماکرو هستند که در بدن حیوانات وظایف حیاتی متعددی را بر عهده دارند:

• تشکیل استخوان و دندان: بیش از 99% کلسیم و 80% فسفر بدن در استخوان‌ ها و دندان‌ ها ذخیره شده‌ اند. این عناصر برای رشد و استحکام اسکلت حیوانات، به ویژه در مراحل رشد سریع، ضروری هستند.
• تولید تخم مرغ (در طیور): کلسیم برای تشکیل پوسته تخم مرغ بسیار حیاتی است. کمبود کلسیم منجر به تولید تخم مرغ با پوسته نازک، ضعیف و شکننده می‌شود که خود باعث کاهش کیفیت و افزایش ضایعات می‌ گردد.
• عملکرد سیستم عصبی و عضلانی: کلسیم در انتقال سیگنال‌ های عصبی و انقباض عضلات نقش دارد.
• متابولیسم انرژی: فسفر جزء ضروری بسیاری از ترکیبات دخیل در متابولیسم انرژی مانند ATP (آدنوزین تری فسفات) است.
• عملکرد سیستم ایمنی: هر دو عنصر در حفظ و تقویت سیستم ایمنی بدن حیوانات نقش دارند و کمبود آنها می‌ تواند حیوان را مستعد ابتلا به بیماری‌ ها کند.
• بهره‌ وری تولید مثل: کلسیم و فسفر برای عملکرد صحیح سیستم تولید مثل در دام و طیور ضروری هستند.

مزایای استفاده از دی کلسیم فسفات ویژه دام و طیور

1. تقویت استخوان‌ ها و دندان‌ ها: DCP با تامین کلسیم و فسفر مورد نیاز، به استحکام استخوان‌ ها و دندان‌ ها کمک کرده و از بروز مشکلاتی مانند نرمی استخوان، شکستگی و لنگش جلوگیری می‌ کند.
2. افزایش رشد و تولید: با بهبود متابولیسم و تامین انرژی مورد نیاز، DCP به افزایش رشد، وزن‌ گیری و تولید شیر، گوشت و تخم مرغ کمک می‌ کند.
3. بهبود عملکرد سیستم عصبی و عضلانی: کلسیم و فسفر نقش مهمی در انتقال پیام‌ های عصبی و انقباض عضلات دارند. مصرف DCP به بهبود عملکرد این سیستم‌ ها و جلوگیری از اختلالات عصبی و عضلانی کمک میکند.
4. افزایش مقاومت بدن: با تقویت سیستم ایمنی، DCP به افزایش مقاومت بدن در برابر بیماری‌ ها و استرس‌ های محیطی کمک می‌ کند.
5. بهبود کیفیت تخم مرغ: مصرف DCP توسط مرغ‌ های تخمگذار باعث افزایش کیفیت پوسته تخم مرغ، کاهش شکستگی و افزایش تولید می‌ شود.
6. بهبود باروری و تولید مثل: کلسیم و فسفر در فرآیندهای تولید مثلی نقش دارند و مصرف DCP به بهبود باروری و افزایش نرخ آبستنی در دام‌ ها کمک می‌ کند.

کاربرد دی کلسیم فسفات در دامپروری

در دامپروری، دی کلسیم فسفات به منظور بهبود رشد، افزایش تولید شیر، تقویت سیستم ایمنی و پیشگیری از بیماری‌ های مرتبط با کمبود کلسیم و فسفر مورد استفاده قرار می‌ گیرد.

• گاو شیری: کمبود فسفر در گاوهای شیری می‌ تواند منجر به کاهش تولید شیر، کاهش باروری، و مشکلات استخوانی شود. افزودن DCP به جیره غذایی گاوهای شیری به بهبود عملکرد تولید مثلی و افزایش کیفیت شیر کمک می‌ کند.
• گوساله‌ ها و دام‌ های پرواری: برای رشد سریع و استحکام استخوان‌ ها در گوساله‌ ها و دام‌ های پرواری، تأمین کافی کلسیم و فسفر ضروری است. DCP به افزایش وزن‌ گیری و سلامت عمومی حیوان کمک می‌ کند.
• گوسفند و بز: در نشخوارکنندگان کوچک نیز، دی کلسیم فسفات برای رشد صحیح پشم، سلامت استخوان‌ ها و افزایش باروری اهمیت دارد.

کاربرد دی کلسیم فسفات در صنعت طیور

در صنعت طیور، DCP نقش حیاتی در بهبود کیفیت تخم مرغ، افزایش نرخ رشد جوجه‌ ها، و پیشگیری از لنگش و مشکلات اسکلتی ایفا می‌ کند.

• مرغ تخمگذار: همانطور که پیشتر ذکر شد، کلسیم برای تولید تخم مرغ با پوسته محکم ضروری است. DCP به بهبود کیفیت پوسته، کاهش شکستگی تخم مرغ و در نتیجه افزایش سودآوری کمک می‌ کند.
• جوجه‌ های گوشتی: برای رشد سریع اسکلت و عضلات در جوجه‌ های گوشتی، تأمین مقادیر کافی کلسیم و فسفر از اهمیت بالایی برخوردار است. DCP از بروز لنگش و ناهنجاری‌ های استخوانی در این پرندگان جلوگیری می‌ کند.
• مرغ مادر: سلامت استخوان‌ های مرغ مادر برای تولید تخم مرغ نطفه‌ دار و جوجه‌ کشی موفق ضروری است. دی کلسیم فسفات به حفظ سلامت عمومی و افزایش باروری در مرغ مادر کمک می‌ کند.

چرا دی کلسیم فسفات بهترین گزینه است؟

اگرچه منابع دیگری از کلسیم و فسفر مانند سنگ آهک یا فسفات‌ های دیگر وجود دارند، اما دی کلسیم فسفات به دلایل زیر به عنوان یک منبع برتر شناخته می‌ شود:

• فراهمی زیستی بالا: کلسیم و فسفر موجود در DCP به راحتی و با درصد بالایی توسط دستگاه گوارش دام و طیور جذب می‌شوند. این امر به معنای بهره‌ وری بیشتر و نیاز به مقادیر کمتر از مکمل است.
• نسبت متعادل کلسیم به فسفر: دی کلسیم فسفات دارای نسبت متعادلی از کلسیم به فسفر است که برای جذب بهینه هر دو عنصر توسط بدن حیوان بسیار مهم است. نسبت نامتعادل می‌ تواند منجر به مشکلات سلامتی شود.
• خلوص بالا: DCP با خلوص بالا تولید می‌ شود و عاری از ناخالصی‌ ها و فلزات سنگین مضر است.
• پایداری: این مکمل از پایداری خوبی برخوردار است و خواص خود را در طول زمان و در شرایط نگهداری مناسب حفظ می‌ کند.
• مناسب برای انواع دام و طیور: دی کلسیم فسفات برای طیف وسیعی از حیوانات از جمله مرغ، بوقلمون، اردک، گاو، گوسفند، بز، و خوک قابل استفاده است.

علائم کمبود کلسیم و فسفر در دام و طیور

شناسایی زودهنگام علائم کمبود این عناصر در دام و طیور برای جلوگیری از خسارات اقتصادی بسیار مهم است. برخی از این علائم عبارتند از:

• کاهش رشد و وزن‌ گیری
• ضعف استخوان‌ ها، لنگش و شکستگی‌ های خود به خودی
• کاهش تولید تخم مرغ و پوسته تخم مرغ نازک و شکننده (در طیور)
• کاهش تولید شیر (در دام)
• بی‌ اشتهایی یا کاهش مصرف خوراک
• ضعف و بی‌ حالی عمومی
• کاهش باروری و مشکلات تولید مثلی
• کانیبالیسم (همخواری) در طیور
• پی‌ کا (Pica) یا تمایل به خوردن مواد غیرخوراکی در دام

نکات مهم در استفاده از دی کلسیم فسفات

میزان مصرف DCP به عوامل متعددی از جمله نوع دام، سن، نژاد، وضعیت فیزیولوژیکی و ترکیب جیره غذایی بستگی دارد و برای تعیین دقیق آن، مشورت با متخصص تغذیه دام توصیه می‌شود. کیفیت محصول از اهمیت بالایی برخوردار است، لذا باید DCP از منابع معتبر و با کیفیت تهیه شود. برای نگهداری مناسب، DCP باید در محیط خشک، خنک و دور از رطوبت نگهداری شود.

نتیجه‌ گیری 

دی کلسیم فسفات یک مکمل غذایی ضروری برای دام و طیور است که نقش حیاتی در سلامت، رشد و بهره‌ وری آنها ایفا می‌کند. با تامین کلسیم و فسفر مورد نیاز، DCP به تقویت استخوان‌ ها، بهبود عملکرد سیستم عصبی و عضلانی، افزایش تولید و بهبود کیفیت محصولات دامی کمک می‌کند. با رعایت نکات مهم در استفاده از DCP، میتوانید از مزایای بی‌شمار آن برای گله خود بهره‌مند شوید.