تفاوت خوراک دام فلیک با میکرونیزه چیست؟ در دنیای تغذیه دام، انتخاب نوع خوراک مناسب برای دستیابی به حداکثر رشد و تولید، از اهمیت بالایی برخوردار است. دو نوع فراوری رایج برای خوراک دام، فلیک کردن و میکرونیزه کردن هستند که هر یک ویژگیها و مزایای خاص خود را دارند. در این بخش از کهن ترید، به بررسی تفاوت‌های این دو روش و مزایای استفاده از آنها در جیره غذایی دام می‌پردازیم.
فلیک کردن (Flaking)
فلیک کردن فرایندی است که در آن دانه‌های غلات با عبور از بین غلطک‌ها، به صورت ورقه‌های نازک در می‌آیند. در این فرآیند، دانه‌ها تحت فشار و حرارت قرار می‌گیرند که باعث شکسته شدن دیواره سلولی و ژلاتینه شدن بخشی از نشاسته می‌شود. این عمل باعث افزایش سطح تماس دانه با آنزیم‌های گوارشی و در نتیجه بهبود هضم و جذب مواد مغذی می‌شود.
مزایای فلیک کردن:
- افزایش قابلیت هضم: به دلیل افزایش سطح تماس دانه با آنزیم‌ها، قابلیت هضم نشاسته و سایر مواد مغذی افزایش می‌یابد.
- کاهش اتلاف خوراک: با کاهش اندازه ذرات، احتمال اتلاف خوراک در هنگام تغذیه کاهش می‌یابد.
- خوش‌خوراکی بیشتر: دانه‌های فلیک شده به دلیل بافت نرم‌تر، خوش‌خوراکی بیشتری برای دام دارند.
میکرونیزه کردن (Micronization)
میکرونایزه کردن فرایندی است که در آن دانه‌ها تحت تأثیر حرارت بالا و اشعه مادون قرمز قرار می‌گیرند. این فرآیند باعث ایجاد تغییرات فیزیکی و شیمیایی در ساختار دانه شده و در نتیجه قابلیت هضم آن افزایش می‌یابد.
مزایای میکرونیزه کردن:
- افزایش شدید قابلیت هضم: با ژلاتینه شدن کامل نشاسته و تغییر ساختار پروتئین، قابلیت هضم مواد مغذی به شدت افزایش می‌یابد.
- کاهش آلودگی‌های میکروبی: حرارت بالا باعث کاهش آلودگی‌های میکروبی و قارچی در دانه‌ها می‌شود.
- افزایش انرژی موجود: به دلیل افزایش قابلیت هضم، انرژی قابل دسترس برای دام افزایش می‌یابد.
مقایسه فلیک کردن و میکرونیزه کردن
| ویژگی | فلیک کردن | میکرونیزه کردن |
|---|---|---|
| فرایند | عبور از بین غلطک‌ها و اعمال فشار و حرارت | قرار گرفتن در معرض حرارت بالا و اشعه مادون قرمز |
| تغییرات فیزیکی | شکسته شدن دیواره سلولی و ژلاتینه شدن بخشی از نشاسته | تغییرات گسترده در ساختار دانه |
| قابلیت هضم | افزایش | افزایش شدید |
| انرژی موجود | افزایش | افزایش بیشتر |
| هزینه | کمتر | بیشتر |
غلطک کردن با بخار یا فلیک کردن یا پرک کردن
غلطک کردن با بخار یا فلیک کردن یا پرک کردن طی چند مرحله حاصل می شود. وقتی غلات را همراه با بخار غلطک میزنیم بخار موجود باعث ژلاتینی شدن نشاسته می شود که در نهایت می تواند باعث افزایش قابلیت هضم نشاسته شود. از طرفی به علت پرک شدن سطح جذب آن افزایش می یابد و این باعث می شود که آنزیم ها روی آن فعالیت بیشتری انجام دهند و این سطح تماس بیشتر موجب فعالیت بهتر باکتری ها می گردد. در نهایت این موضوع باعث می شود قابلیت هضم افزایش پیدا کند.
در مورد قابلیت هضم دو نکته مهم است. اینکه ماده خوراکی چه مقدار هضم می شود و اینکه ماده خوراکی با چه سرعتی هضم می شود.
تفاوت مقدار هضم با سرعت هضم و کاربرد آن
وقتی می گوییم مقدار هضم افزایش یافته یعنی چه درصدی از موادی که وارد شکمبه شدند مورد هضم واقع شدند و مورد استفاده دام قرار گرفتند. وقتی می گوییم چه سرعتی برای هضم داشتند یعنی این مواد از زمان ورودشان به شکمبه چقدر طول کشیده تا تمام آنها در شکمبه هضم شوند یا ناپدید شوند.
هر دوی این فاکتورها مهم است یعنی ما باید موادی داشته باشیم که قابلیت هضم بالایی داشته باشند یعنی بخش بیشتر آنها داخل شکمبه هضم شود اما سرعت هضم خیلی بالایی نداشته باشند. وقتی سرعت هضم خیلی بالاست و بلافاصله بعد از اینکه وارد شکمبه می شود مورد هضم قرار می گیرد دام دچار اسیدوز می شود.
اتفاقی که برای آسیاب شدن می افتد نیز دقیقا همین است. وقتی ما جو و ذرت یا در کل غلات را آسیاب می کنیم علاوه بر اینکه قابلیت هضم افزایش می یابد، سرعت هضم نیز افزایش می یابد و این سرعت هضم بیشتر باعث اسیدوز می شود. حال اگر این مواد را بیشتر آردی کنیم و خیلی خیلی نرم کنیم این سرعت هضم افزایش می یابد و اسیدوز اتفاق می افتد و از طرف دیگر چون مواد خیلی نرم هستن مواد به سرعت از شکمبه عبور می کنند و در نهایت باعث می شود آن قابلیت هضم کلی کاهش پیدا کند.
اما در روش غلطک زدن با بخار یا فلیک کردن این اتفاق نمی افتد. قابلیت هضم بواسطه ی ژلاتینی شدن نشاسته و بواسطه ی افزایش سطح جذب افزایش پیدا می کند اما سرعت هضم به اندازه ی زمانی که میخواهیم آسیاب کنیم نیست. در نتیجه اسیدوز اتفاق نمی افتد.
میکرونایز کردن یا میکرونیزه شدن یعنی چه؟
ابتدا باید بدانیم فرایند فلیک چگونه اتفاق می افتد: غلات در ابتدا بوجاری می شوند سپس وارد دستگاه پخت می شوند بعد وارد دستگاه فلیکر می شوند و غلطک میخورند که اندازه این غلطک ها برای جو و ذرت متفاوت است.
بعد از این مرحله جو و ذرت پرک شده اند و در مرحله ی بعدی وارد دستگاه خشک کن می شوند و با دستگاه خنک کننده، خنک می شوند و محصول نهایی یک جو و ذرت غلطک خرده با بخار است که رطوبت کمتر از 12 درصد دارد.
میکرونایز کردن شبیه این فرایند است فقط یک مرحله اضافه تر دارد. یعنی بوجاری، ورود به دیگ بخار و بعد از آن یک اشعه ی مادون قرمز می بینند که یک حرارت بین 400 تا 500 درجه را ایجاد می کند و این باعث می شود ژلاتینه شدن نشاسته خیلی بیشتر اتفاق بیوفتد و قابلیت هضم افزایش پیدا کند. از طرفی فلیکر هم کارش را بهتر انجام می دهد.
در مرحله ی بعد وارد فلیکر می شوند و از داخل دو تا غلطک عبور می کنند و بعد وارد دستگاه خشک کن می شوند و بعد خنک کننده و در نهایت یک محصول با کمتر از 12 درصد رطوبت.
نتیجه‌گیری
پس میکرونایز کردن یک مرحله اضافه تر دارد که همین یک مرحله باعث افزایش قابلیت هضم می شود. به همین دلیل است که می گوییم بهترین روش فراوری غلات میکرونایز کردن است. چون هم قابلیت هضم افزایش می یابد و هم سرعت هضم به اندازه آسیاب کردن نیست که مواد بخواهند سریع شکمبه را ترک کنند یا موجب اسیدوز شوند.
همچنین هر دو روش فلیک کردن و میکرونیزه کردن، مزایای قابل توجهی برای تغذیه دام دارند. انتخاب بهترین روش به عوامل مختلفی مانند نوع دام، سن، مرحله تولید و نوع دانه بستگی دارد. در برخی موارد، استفاده ترکیبی از این دو روش می‌تواند بهترین نتیجه را به همراه داشته باشد.
