پودر ماهی از دیرباز به عنوان یکی از غنی‌ترین منابع پروتئین برای تغذیه دام و طیور شناخته شده است. این محصول با ارزش، حاصل فرآوری ماهی‌های کوچک و متوسط است و به دلیل داشتن پروفایل اسید آمینه کامل و قابل هضم، جایگاه ویژه‌ای در صنعت خوراک دام و طیور دارد، در ادامه این بخش از کهن ترید به صورت کامل به این منبع تامین پروتئین خاص خواهیم پرداخت.
چرا پودر ماهی؟
پودر ماهی به عنوان یکی از با ارزش‌ترین منابع پروتئینی در صنعت دام و طیور شناخته شده است. دلیل این اهمیت را می‌توان در چندین عامل کلیدی جستجو کرد:
- پروتئین با کیفیت بالا: پودر ماهی حاوی پروتئینی است که از نظر آمینواسیدها بسیار کامل و متعادل است. این بدان معناست که تمام اسیدهای آمینه‌ای که حیوانات برای رشد و نمو به آن نیاز دارند، در پودر ماهی به مقدار کافی وجود دارد.
- هضم آسان: پروتئین موجود در پودر ماهی به راحتی توسط دستگاه گوارش حیوانات هضم می‌شود. این امر باعث می‌شود که مواد مغذی آن به طور کامل جذب شده و در بدن حیوان مورد استفاده قرار گیرد.
- منبع غنی از اسیدهای چرب امگا 3: علاوه بر پروتئین، پودر ماهی حاوی مقادیر قابل توجهی اسیدهای چرب امگا 3 است. این اسیدهای چرب نقش بسیار مهمی در سلامت قلب و عروق، سیستم ایمنی و رشد مغز حیوانات دارند.
- بهبود عملکرد تولید: استفاده از پودر ماهی در جیره غذایی دام و طیور باعث بهبود عملکرد تولید می‌شود. این امر شامل افزایش سرعت رشد، بهبود ضریب تبدیل غذایی، افزایش تولید تخم‌مرغ و افزایش تولید شیر می‌شود.
- بهبود کیفیت محصول: استفاده از پودر ماهی در جیره غذایی دام و طیور باعث بهبود کیفیت گوشت، تخم‌مرغ و شیر می‌شود. محصولات تولید شده از حیواناتی که با پودر ماهی تغذیه می‌شوند، از نظر طعم، رنگ و ارزش غذایی در سطح بالاتری قرار دارند.
به طور خلاصه، پودر ماهی به دلیل داشتن پروتئین با کیفیت بالا، هضم آسان، غنی بودن از اسیدهای چرب امگا 3 و بهبود عملکرد تولید، یک مکمل غذایی بسیار ارزشمند برای دام و طیور است.
آیا پودر ماهی تنها منبع پروتئین است؟
با وجود تمام مزایای پودر ماهی، باید توجه داشت که این محصول تنها منبع پروتئین برای تغذیه دام و طیور نیست. منابع پروتئینی دیگری مانند کنجاله سویا، کنجاله آفتابگردان و سایر محصولات گیاهی نیز در تغذیه دام و طیور استفاده می‌شوند. انتخاب بهترین منبع پروتئین به عوامل مختلفی مانند نوع دام یا طیور، سن حیوان، شرایط آب و هوایی و هزینه‌ها بستگی دارد.
خصوصیات و ویژگی های پودر ماهی
پودر ماهی بر اساس نوع ماهی مورد استفاده در تهیه آن و روش فرآوری رنگی متغیر میان خاکستری و قهوه ای روشن تا تیره دارد. معمولا در تهیه پودر ماهی ایرانی، پودر ضایعات کشتارگاه دام و طیور و انواع ناخالصی های دیگر به آن می افزایند. به همین دلیل باید در تهیه و خرید پودر ماهی به مقدار کل ازت آزاد یا TVN آن به عنوان یکی از شاخصه های فساد پذیری توجه کرد و به وسیله انجام آزمایش از میزان یاد شده اطمینان حاصل کرد.
پودر ماهی باکیفیت
گفته می شود بهتر است میزان کل ازت آزاد منابع پروتئین حیوانی از ۱۳۰ میلی گرم در ۱۰۰ گرم کمتر باشد. پودر ماهی باید از نظر کشت قارچی، شمارش کلی میکروب ها و عدم آلودگی به سالمونلا نیز آزمایش شود تا موجب بروز مشکلات بهداشتی در جیره نگردد.
محدودیت های استفاده از پودر ماهی
یکی از مشکلات استفاده از پودر ماهی در جیره طیور فرسایش سنگدان و ایجاد جراحت در آن است. این پدیه مربوط به فعالیت زیاد تیامیناز در پودر ماهی هایی است که حرارت کافی ندیده اند. علاوه بر آن، هیستامین موجود در پودر ماهی محرک تولید اسید در پیش معده می باشد و این امر نیز سبب بروز جراحت در سنگدان می شود.
گیزروسین هم ترکیبی شبیه هیستامین است که در پودر ماهی وجود دارد و با تحریک ترشح اسید معده منجر به ایجاد جراحت سنگدان می گردد.
شایان ذکر است بخش عمده تاثیرات منفی یاد شده در اثر پخت و روش استخراج روغن کاهش یافته یا از بین می رود. همچنین به علت وجود تری متیل آمین در پودر ماهی و روغن ماهی و ناتوانی پرندگان در تجزیه این ماده طعم و بوی ناخوشایندی در تخم مرغ و گوشت طیوری که به مقدار زیاد از پودر ماهی تغذیه کرده باشند دیده می شود.
مزایای استفاده از پودر ماهی
پودر ماهی ترکیب اسید آمینه ای مناسبی برای دام و طیور دارد و میزان پروتئین غیر قابل تجزیه یا پروتئین عبوری از شکمبه نیز بالاست. علیرغم خطرات و محدودیت هایی که پودر ماهی فراوری نشده دارد، چون منبع غنی انرژی، پروتئین، اسید های آمینه، کلسیم و فسفر است، استفاده از آن در جیره دام و طیور، البته با لحاظ کردن محدودیت مصرف آن به بهبود کیفی جیره کمک می نماید.
نتیجه‌گیری
در این بخش از کهن ترید یافتیم که پودر ماهی به عنوان یک منبع پروتئینی با کیفیت بالا و قابل هضم، نقش مهمی در تغذیه دام و طیور ایفا می‌کند. با این حال، انتخاب بهترین منبع پروتئین باید بر اساس نیازهای خاص هر گونه حیوانی و شرایط موجود انجام شود.
