راز موفقیت مراکز پرورش دام و طیور و کارخانه های تولید خوراک جایگزین کردن محصولاتی ارزان تر و با آنالیز مشابه نظیر پودر هسته خرما به جای خوراکی های اصلی نظیر سویا و ذرت است.
مقدمه ای بر پودر هسته خرما
استفاده از محصولاتی نظیر ذرت، سویا و گندم که بین جیره های غذایی انسان و دام مشترک است در خوراک دام یکی از عوامل بروز فقر تغذیه ای در جهان است. جایگزین نمودن این خوراک ها با منابع ارزان قیمت که حاصل پسماندهای صنعتی و کشاورزی می باشند از جمله اقدامات در جهت رفع این مشکل است.
علاوه بر اینکه مصرف این ضایعات در خوراک دام و طیور می تواند بسیاری از هزینه ها را کاهش دهد، به لحاظ زیست محیطی و حفظ محیط زیست نیز مصرف این پسماندها حائز اهمیت است.
پودر هسته خرما، محصولی مفید از گروه تولیدی و بازرگانی کهن است که جهت مصرف در جیره دام و طیور فراوری شده و به صورت فله و کیسه شده قابل ارسال به نقاط مختلف کشور است.
مشخصات ظاهری پودر هسته خرما
با توجه به نوع خرما و درصد تفاله چسبیده به هسته، رنگ پودر هسته خرما از کرم روشن تا قهوه ای می باشد. اندازه این محصول با توجه به نوع طوری و دستگاه های آسیاب با شماره های مختلفی تولید می گردد.
این محصول با درصد رطوبت پایین و عدم وجود هرگونه ناخالصی و افزودنی از قابلیت نگهداری بالایی برخوردار است.
تحقیقات نشان داده اند مصرف پودر هسته خرما به سبب نداشتن هیچ گونه ماده ضد تغذیه ای در جیره های غذایی دام و طیور ضمن صرفه جویی در مقادیر جو و ذرت، در حفظ محیط زیست نیز کمک کند.
موارد مصرف پودر هسته خرما
آزمایشات صورت گرفته در مراکز مختلف دانشگاهی نشان می دهد پودر هسته خرما را می توان به عنوان یک ماده غذایی خوش خوراک در جیره مرغ گوشتی، مرغ تخمگذار، گاو و گوسفند استفاده نمود. هرچند آزمایش ها حاکی از تمایل بیشتر گوسفند به این این ماده با ارزش است.
مزایای مصرف پودر هسته خرما
- منبع تامین پروتئین و انرژی با قیمت پایین
- ارتقا دادن کیفیت گوشت و شیر
- تاثیر مثبت بر ضریب تبدیل غذایی
- بالا بردن کیفیت پلت و خوش خوراکی
- پایین آوردن قیمت تمام شده جیره
- کمک به حفظ محیط زیست
مقادیر و نحوه مصرف پودر هسته خرما
با وجود آزمایشات زیاد صورت گرفته بر روی میزان مجاز استفاده از پودر هسته خرما در جیره های غذایی، همچنان نظر واحدی برای این منظور وجود ندارد و با توجه به دیگر مواد استفاده شده در جیره باید نظر داد. به طور معمول نظر محققان و صاحبنظران استفاده از پودر هسته خرما تا 20 درصد جایگزین جو در جیره دام و تا 10 درصد جایگزین ذرت در جیره طیور است. مصرف این مقدار هیچگونه کاهش تولید و یا عوارضی را به دنبال ندارد.
جدول یک: مقدار مصرف پودر هسته خرما در جیره دام و طیور
| نوع دام یا طیور | مقدار مصرف | حداکثر مقدار مصرف |
| طیور گوشتی | 5% | 7% |
| طیور تخمگذار | 6% | 8% |
| دام شیری | 7% | 8% |
| پرواری | 10% | 12% |
| گاو میش | 14% | 16% |
| شتر | 16% | 18% |
پودر هسته خرما در کارخانجات خوراک دام و طیور
یکی از مناسب ترین کاربرد های پودر هسته خرما استفاده در کارخانجات خوراک دام و طیور است زیرا:
- با استفاده از ابزاره های اندازه گیری می توان مقدار دقیق آنرا اندازه گیری کرد.
- امکان فرموله کردن به علت تنوع مواد و دستیابی بیشتر در کارخانه ها.
- کنترل های بهداشتی صورت می گیرد.
- حجم خرید در کارخانه ها بالاست، در نتیجه قیمت پایین می آید.
- در کاخانجات بر روی دستگاه های تولید پلت کاندیشینرهایی نصب می گردد که با حرارت 100 درجه سانتیگراد موجب پخت محصول و در نتیجه افزایش قابلیت هضم و خوش خوراکی می گردد.
- جهت بالا بردن بهره وری می توان از آنزیم های مخصوص استفاده کرد.
اجزاء و مواد غذایی موجود در پودر هسته خرما
مواد قندی موجود در پودر هسته خرما سبب می شود تا این محصول قابل استفاده در کنار یونجه، جو، ذرت و غیره باشد.
تحقیقات انجام شده بر روی پودر هسته خرما نشان می دهند که این محصول را می توان در جیره مرغ، گاو و گوسفند بعنوان یک خوراک ارزان قیمت و بدون هیچ گونه عامل ضد تغذیه ای بکار برد. اگرچه مقدار پروتئین پودر هسته خرما پایین است اما مقدار هضم پذیری آن حدود 90 درصد بوده و از کیفیت بالایی برخوردار است.
جدول دو: میانگین ارزش غذایی پودر هسته خرما
| رطوبت | 7.1 | کلسیم | 0.865 % |
| پروتئین خام | 8 | فسفر | 0.097 % |
| فیبر خام | 17 | پتاسیم | 0.317 % |
| خاکستر خام | 1.15 | سدیم | 0.31 % |
| چربی خام | 7.1 | آهن | 7.4 % |
| انرژی | 4791 KCAL | روی | 1.9 % |
| قند محلول در آب | 7.55 % | مس | 1.2 % |
| کربوهیدرات | 60.6 % | منگنز | 2.8 % |
| نشاسته | 20.64 % |
مقایسه آنالیز جو، ذرت و پودر هسته خرما
همانطور که اشاره شد پودر هسته خرما می تواند جایگزین جو و ذرت در جیره دام و طیور شود. جدول زیر مقایسه آنالیز این مواد را نشان می دهد.
| پودر هسته خرما | جو | ذرت | |
| 8 | 10.3 | 8 | پروتئین خام |
| 17 | 7 | 2 | فیبر خام |
| 1.15 | 2.5 | 1.5 | خاکستر خام |
| 7.1 | 2 | 3.1 | چربی خام |
| 4791 KCAL | 3600 KCAL | 3200 KCAL | انرژی |
| 0.865 % | 0.05 % | 0.02 % | کلسیم |
| 0.097 % | 0.32 % | 0.3 % | فسفر |
یکی از مزایای پودر هسته خرما دارا بودن چربی است. بخش مهمی از این چربی ها را اسیدهای چرب شامل می شوند. این اسیدهای چرب موجب بالا رفتن میزان تولید، افزایش راندمان تولید مثل، افزایش رشد و در نهایت افزایش بهره وری می گردند. مقدار اسید چرب پودر هسته خرما در جدول زیر نشان داده شده است.
جدول چهار: مقدار اسید چرب پودر هسته خرما
| نام اسید چرب | درصد |
| کاپروئیک | 0.03 |
| کاپرویلیک | 0.03 |
| لاریک | 1.7 |
| استئارئیک | 0.02 |
| لینولئیک | 1.7 |
| پالمتیک | 0.6 |
| اولئیک | 1.15 |
مقایسه اسیدهای آمینه پودر هسته خرما با جو و ذرت
جدول زیر نشان می دهد مقدار اسیدهای آمینه پودر هسته خرما به جو و ذرت نزدیک است. فیبر تنها عامل محدود کننده پودر هسته خرما می باشد که آن را هم با علم جیره نویسی می توان به حداقل رساند.
| اسیدهای آمینه | اسید اسپارتیک | ترئونین | پرولین | گلیسین | آلائین |
| ذرت | 57 % | 4 % | 74 % | 0.4 % | 44 % |
| جو | 61 % | 33 % | 1.01 % | 3 % | 42 % |
| پودر هسته خرما | 67 % | 36 % | 32 % | 34 % | 68 % |
| اسیدهای آمینه | متیونین | سیستئین | ایزولوسین | لوسین | تیروزین | فنیل آنالین |
| ذرت | 18 % | 18 | 4 % | 1.1 % | 40 % | 5 % |
| جو | 16 % | 15 % | 4 % | 5 % | 20 % | 48 % |
| پودر هسته خرما | 17 % | 13 | 30 | 59 % | 15 % | 35 % |
شرایط نگهداری پودر هسته خرما
- پودر هسته خرما در دمای زیر 35 درجه و در جای بدون رطوبت و خشک نگهداری گردد.
- در تابش مستقیم نور آفتاب قرار نگیرد.
- پودر هسته خرما حاوی اسیدهای چرب اشباء می باشد به همین خاطر بهتر است نهایت تا یک سال مصرف گردد.
- به گونه ای نگهداری شود که بین آن هوا در جریان باشد.
