کاهش هزینه های تولید، به ویژه هزینه خوراک طیور که بیش از ۷۰٪ مخارج را در بر می گیرد، دغدغه اصلی مرغداران در ایران است. نوسانات قیمت نهاده های اصلی مانند ذرت و کنجاله سویا، بسیاری از تولیدکنندگان را به فکر استفاده از جیره نویسی ارزان و با کیفیت برای طیور انداخته است. اما سوال کلیدی اینجاست: چگونه می توان بدون افت عملکرد و به خطر انداختن سلامت گله، جیره ای اقتصادی و در عین حال مغذی تهیه کرد؟
در این راهنمای جامع از کهن ترید به شما نشان خواهیم داد که چگونه با استفاده هوشمندانه از مواد اولیه جایگزین و ارزان، هزینه های خود را به طور چشمگیری کاهش دهید و به سودآوری پایدار برسید.
چرا جیره نویسی اقتصادی یک دانش است، نه فقط جایگزینی مواد؟
بسیاری از مرغداران به اشتباه تصور می کنند که جیره نویسی ارزان صرفاً به معنای جایگزین کردن یک ماده گران با یک ماده ارزان است. این دیدگاه می تواند منجر به کاهش شدید راندمان تولید (گوشت یا تخم مرغ)، بروز بیماری های متابولیکی و در نهایت، ضرر و زیان اقتصادی شود.
یک جیره اقتصادی موفق، جیره ای است که در آن تعادل دقیقی بین قیمت و کیفیت برقرار باشد. این به معنای تأمین تمام نیازهای غذایی پرنده (انرژی، پروتئین، اسیدهای آمینه، ویتامین ها و مواد معدنی) با کمترین هزینه ممکن است. برای دستیابی به این هدف، باید دو اصل کلیدی را مد نظر قرار داد:
- شناخت دقیق نیازهای غذایی طیور: نیازهای یک جوجه گوشتی در هفته اول با یک مرغ تخمگذار در اوج تولید کاملاً متفاوت است. جیره نویسی باید بر اساس نژاد، سن، وزن، نوع تولید و شرایط محیطی گله انجام شود.
- آنالیز دقیق مواد اولیه جایگزین: هر ماده خوراکی ارزان قیمت، دارای مزایا و محدودیت های خاص خود است. برای مثال، برخی مواد دارای فیبر بالا، انرژی پایین یا عوامل ضد تغذیه ای هستند که استفاده بی رویه از آن ها میتواند مضر باشد.
معرفی مواد اولیه ارزان و کارآمد برای جیره نویسی ارزان و با کیفیت برای طیور
ایران به دلیل تنوع اقلیمی و کشاورزی، منابع غنی از محصولات جانبی و مواد اولیه ای را در اختیار دارد که می توانند جایگزین بخشی از ذرت و سویا در جیره شوند. در ادامه به معرفی و بررسی مهم ترین آن ها می پردازیم.
۱. منابع انرژی جایگزین ذرت:
ذرت منبع اصلی انرژی در جیره های متداول است. گزینه های زیر می توانند بخشی از انرژی مورد نیاز را با هزینه کمتر تأمین کنند:
- گندم و جو: این غلات منابع انرژی خوبی هستند اما استفاده از آن ها نیازمند ملاحظاتی است. به دلیل وجود پلی ساکاریدهای غیرنشاسته ای (NSPs)، مصرف بیش از حد آن ها (به ویژه در جوجه های جوان) میتواند باعث چسبندگی مدفوع و کاهش هضم شود.
- نکته کلیدی: توصیه می شود میزان مصرف گندم و جو در جیره به ۲۰ تا ۳۰ درصد محدود شود و حتماً از آنزیم های مناسب (مانند زایلاناز و بتاگلوکاناز) برای شکستن این ترکیبات پیچیده استفاده گردد.
- سبوس گندم: محصولی جانبی و ارزان که منبع خوبی از فسفر و ویتامین های گروه B است. با این حال، فیبر بالا و انرژی پایین آن، محدودیت اصلی آن است.
- نکته کلیدی: حداکثر میزان استفاده از سبوس در جیره طیور گوشتی ۵ تا ۷ درصد و در مرغ های تخمگذار تا ۱۰ درصد است. استفاده بیش از حد، باعث حجیم شدن خوراک و کاهش مصرف دان می شود.
- ضایعات نانوایی و بیسکویت: این مواد دارای انرژی بسیار بالایی هستند اما باید از کیفیت آن ها (عدم کپک زدگی، سوختگی و میزان نمک) اطمینان حاصل کرد.
۲. منابع پروتئین جایگزین کنجاله سویا:
کنجاله سویا منبع اصلی پروتئین است. جایگزین های مناسب برای آن عبارتند از:
- کنجاله کلزا و آفتابگردان: این کنجاله ها پروتئین خوبی دارند اما از نظر پروفایل اسیدهای آمینه (بهویژه لیزین) نسبت به سویا ضعیف تر هستند. همچنین کنجاله کلزا دارای ترکیبات گواترزا است که باید میزان مصرف آن محدود شود.
- نکته کلیدی: استفاده تا ۱۰-۱۵ درصد در جیره با در نظر گرفتن تعادل اسیدهای آمینه بلامانع است.
- پودر گوشت و پودر ماهی: منابع پروتئین حیوانی با کیفیت بالا و پروفایل اسید آمینه عالی هستند. قیمت آن ها متغیر است اما در صورت مناسب بودن، گزینه های فوق العاده ای هستند. باید به کیفیت و عدم آلودگی میکروبی آن ها توجه ویژه داشت.
- پودر یونجه: علاوه بر پروتئین، منبع خوبی از ویتامین ها و رنگدانه های طبیعی (مفید برای رنگ زرده تخم مرغ) است. فیبر بالای آن محدودیت اصلی است.
- نکته کلیدی: در مرغ های تخمگذار تا ۳-۵ درصد می توان برای بهبود رنگ زرده و تأمین بخشی از پروتئین استفاده کرد.
۳. محصولات جانبی کشاورزی و صنعتی (گنج های پنهان):
- تفاله میوهجات (سیب، انار، گوجه): این تفالهها پس از خشک شدن و آسیاب، میتوانند به عنوان منبع فیبر و برخی مواد مغذی استفاده شوند. تفاله گوجهفرنگی به دلیل داشتن پروتئین و آنتیاکسیدان لیکوپن قابل توجه است.
- ضایعات پسته: پوست نرم و سخت پسته پس از آسیاب شدن میتواند به عنوان یک پرکننده (Filler) و منبع فیبر در جیره استفاده شود.
- ملاس چغندرقند: منبع ارزان انرژی و بهبود دهنده خوشخوراکی جیره است، اما مصرف زیاد آن (بیش از ۳-۵ درصد) به دلیل پتاسیم بالا، خاصیت ملینی دارد.
فرمول های نمونه برای جیره ارزان و با کیفیت (راهنمای عملی)
مهم: این فرمول ها به عنوان یک راهنمای کلی ارائه شده اند. برای دستیابی به بهترین نتیجه، حتماً با یک متخصص تغذیه طیور مشورت کنید تا جیره ای متناسب با شرایط خاص گله شما تنظیم شود. مقادیر بر حسب کیلوگرم در هر تن (۱۰۰۰ کیلوگرم) خوراک می باشند.
نمونه جیره اقتصادی برای مرغ گوشتی (دوره رشد: ۲۲ تا ۴۲ روزگی)
نمونه جیره اقتصادی برای مرغ تخمگذار بومی (در دوره تولید)
نکات نهایی برای موفقیت در کاهش هزینه ها (فراتر از جیره نویسی)
- خرید عمده و هوشمندانه: مواد اولیه را در فصل برداشت و به صورت عمده خریداری کنید تا قیمت تمام شده کاهش یابد.
- مدیریت صحیح انبار: از هدررفت خوراک توسط جوندگان و فساد آن در اثر رطوبت جلوگیری کنید.
- بهینه سازی مدیریت سالن: اطمینان از دمای مناسب سالن، کیفیت آب و برنامه نوری صحیح، باعث بهبود ضریب تبدیل و کاهش مصرف خوراک می شود.
- استفاده از افزودنی های کارآمد: پروبیوتیک ها، اسیدی فایرها و آنزیم ها می توانند با بهبود سلامت دستگاه گوارش و افزایش قابلیت هضم مواد، راندمان جیره را افزایش دهند.
در نهایت
جیره نویسی ارزان و با کیفیت برای طیور یک فرآیند مستمر از آزمون، خطا و بهینه سازی است. با دانش کافی، مدیریت دقیق و مشورت با متخصصان، می توانید با موفقیت هزینه های خود را مدیریت کرده و به یک مرغدار موفق و سودآور تبدیل شوید.
دیدگاهتان را بنویسید
برای ارسال دیدگاه باید وارد شوید.