دو گروه دامدار داریم، یک گروه که اصلا به کود مرغی فکر نمیکنن و گروه دیگه که فکر میکنن کود مرغی معجزه ست.

در این مقاله به بررسی علمی کود مرغ یا فضولات مرغ پرداخته و مزایا و معایب آن در خوراک دام و طیور و همچنین در صنعت آبزیان بررسی می کنیم.

در ادامه با تحلیل آنالیز کود مرغی قادر خواهید بود که در مورد این محصول به درستی تصمیم گیری کنید.

 

 

 

 

 

 

کود مرغی در جیره های غذایی

کود مرغی یکی از محصولات پر چالش است که نظرات مختلفی درباره آن وجود دارد.در هر صورت برای استفاده کردن یا استفاده نکردن از کود مرغی باید دلایلی محکی داشت.

 

موضوع علم، اخلاق و مذهب در خصوص کود مرغی

در علم موضوع اخلاق داریم ولی اینکه فضولات یک حیوان را نباید به حیوان دیگری بدیم، بحث اخلاق نیست و بحث مذهب است.

ما در علم خیر و شر نداریم، کم و زیاد داریم. در علم بحث اخلاق داریم مثلا یکی کارخانه مکمل سازی داره و برای استفاده از مواد معدنی بیاد از نوع صنعتی (industrial) به جای خوراکی (feed grade) استفاده کنه. چون نوع صنعتی فلزات سنگین داره، آلودگی داره و میره در زنجیره غذایی و وارد بدن انسان میشه و بعد وارد محیط زیست میشه …

استفاده از کود مرغی در جیره غذایی بحث اخلاقی نیست چون یک دانشمند نمیگه که مثلا این فضولات هست، بو داره، نجس هست و … . از نظر یک دانشمند یکسری مواد شیمایی را حیوان خورده و یک فعل و انفعالات بیوشیمیایی و آنزیمی روی آن انجام شده و یک محصولات شیمیایی دیگر ایجاد شده است.

پس مدفوع از نظر علمی یکسری مواد شیمیایی است و بوی بد آن ملاک نیست چون این بو ممکن است برای حیوان خوشایند نیز باشد.

حال باید دید آیا این مواد شیمیایی قابلیت استفاده مجدد را دارند؟

جواب مثبت است و کود مرغی این قابلیت را دارد. الان در صنعت ماهی، صنعت قارچ،  در صنعت گلخانه و … داریم از کود استفاده می کنیم.

 

تحلیل آنالیز کود مرغی

دقت دشته باشید که این آنالیز مربوط به کود مرغ فرآوری شده است و این نوع نسبت به به کود مرغی فرآوری نشده از کیفیت بالاتری برخوردار است.

 

 

ماده خشک کود مرغی

نکته اول مربوط به ماده خشک است. ماده خشک 84-86 درصد یعنی نسبت به سایر نهاده ها که ماده خشک آنها حدود 90 درصد است، 4-6 درصد رطوبت بیشتری دارد. این موضوع ر مقایسه محصولات مشابه از نظر قیمت مهم است.

 

فیبر نامحلول در شوینده خنثی

فیبر نامحلول در شوینده خنثی یا NDF آن 38-42 درصد است. این عدد نسبتا بالاست و به ما می گوید قابلیت هضم آن خیلی بالا نیست. یعنی همان درصد پروتئینی که دارد بواسطه ی این مقدار NDF بالا ممکن است قابل هضم نباشد.

 

خاکستر کود مرغی

خاکستر کود مرغی 16 تا 18 درصد است. 18 درصد خیلی بالاست. خاکستر یعنی بخشی از مواد که ارزش غذایی ندارد.

وقتی محصولی 18 درصد خاکستر دارد یعنی 18 درصد آن موادی است که اصلا ارزش غذایی ندارد. این موضوع نیز در مقایسه محصولات از نظر قیمت باید مد نظر قرار گیرد.

 

پروتئین کود مرغی

موضوع اصلی در خصوص کود مرغی پروتئین است. ما کلی در مورد پروتئین صحبت کردیم که پروتئین باید حقیقی باشد، ترکیب اسیدهای آمینه آن مهم است، اینکه پروتئین قابل استاده هست یا خیر و …

در آنالیز مشاهده میکنید که نیتروژن غیر پروتئینی 40-50 درصد اعلام شده است. این درصد چیزی شبیه به اوره است.

پس در واقع 50-60 درصد از پروتئین خام، پروتئین حقیقی است. با توجه به ایکه پروتئین خام 24-25 درصد اعلام شده پس می توان نتیجه گرفت پروتئین واقعی حدود 14 درصد است.

 

کیفیت پروتئین کود مرغی

پروتئین حقیقی که سرعت تجزیه آن بالاست (یعنی بخش b1) 11 درصد است.

بخش b2 که متوسط تجزیه است حدود 27 درصد است و حدود 6 درصد که کلا هضم نمی شود.

 

 

انرژی کود مرغی

انرژی قابل متابولیسم آن 2150-2390 کیلو کالری در کیلوگرم عنوان شده که انرژی پایینی به حساب می آید و در مقایسه با محصولی مثل سبوس گندم که اساسا یک منبع فیبر هست نیز انرژی کمتری دارد.

 

برخی کارشناسان معتقد هستند با توجه به آنالیز و قیمت کود مرغی استفاده از ترکیب سبوس گندم و اوره به جای کود مرغی نتیجه بهتری حاصل می کند.

 

 

استفاده از کود در صنعت آبزیان

برای ماهی از کود استفاده می کنیم ولی نه برای خوراک بلکه برای ایجاد یک اکوسیستم جمعیتی فیتوپلانکتون و زئوپلانکتون در کف استخر. چون قبل از ماهی ریزی باید استخر را آماده کرد که میان کود میریزند و آب میریزند و دو هفته می ماند و میکروب ها شروع میکنن  به ساخت اکوسیستم و بعد بچه ماهی ها را میریزند.

در کنار اینکه شرایط طبیعی برای ماهی ها ایجاد میکنیم، پیشنهاد میکنیم یکسری پری بیوتیک هم استفاده شود تا کیفیت بالاتر برود.

 

چرا کود مرغی استفاده نکنیم؟

با استفاده کود مرغی به همین شکل در گوسفند مخالف هستیم چون مس آن بالاست و گوسفند نسبت به مس خیلی حساس هست و شدیدا مسمومیت می آورد.

میزان مس در جیره مرغ به نسبت وزن آن زیاده و بعد که از طریق کود دفع میشه برای گوسفند مشکل ساز است. استفاده از کود مرغی تا یک حد کم مشکلی پیش نمیاد ولی چون معمولا زیاد استفاده میکنن سبب مسمومیت می شود.

در پرورش ماهی هم باز به علت وجود مس مخالف استفاده از کود مرغی هستیم چون مس خیلی از سخت پوستان آبی را از بین میبره  اکوسیستم مناسب برای زندگی ماهی شکل نمیگره.

 

 

کود مرغی در صنعت ماهی

در صنعت ماهی از کود دامی استفاده می شود نه کود مرغی

برخی کود مرغی استفاده میکنن که خیلی بده چون اکوسیستم را به هم میزنه (وقتی اکوسیستم شکل میگیرد نیترات که سمی است را به نیتریت تبدیل می کند و مثلا آمونیاک که ماهی تولید میکند و سمی است از طریق اکوسیستم دفع میشود.)

برای روشن شدن این موضوع لازم است توضیحاتی ذکر شود:

 

نحوه تولید و دفع آمونیاک در حیوانات، پرندگان و آبزیان

ما در بدنمان آمونیاک تولید میشه ولی چون آمونیاک خیلی سمی هست و برای دفع آن مقدار زیادی آب لازمه و ما این دسترسی به آب را نداریم میبریم در کبد آنرا به اوره تبدیل میکنیم. اوره میزان سمیت آن کمتره و آب کمتری هم برای دفع نیاز داره.

پرندگان و حشرات که دسترسی شون به آب خیلی کمتره اینا اوره تولید نمیکنن و اسید اولیک تولید میکنن. اسید اولیک میزان سم آن خیلی کمتره و به آب کمتری برای دفع نیاز داره و به صورت همان گلبول های سفید که در مدفوع پرندگان هست دیده می شود. اسید اولیک در آب نامحلوله و در نتیجه با آب کمتری دفع میشه.

ماهی ادرار نداره و اوره هم نداره. ماهی آمونیاک را مستقیم در آب دفع میکنه.

ماهی چون دسترسی به آب زیاد داره همون آمونیاکی که در اثر متابولیسم پروتئین بدست میاد رو در آب منتشر میکنه.

اولین محصول متابولیسم پروتئین ها، آمونیاک است.

همانطور که در مطالب قبلی گفته شد آمینواسید، یک آمین داشت و یک اسکلت کربنی.

آمین را جدا میکنه (دآمیناسیون) و به شکل آمونیاک درمیاد.

اسکلت کربنی را بهش میگن کتو اسید. کتو اسید رو میبره برای ساخت آمینو اسیدهای دیگه، برای ساخت چربی و به ویژه برای ساخت قند گلوکوز.

آمونیاک رو دیگه هیچ کاریش نمیتونه بکنه چون ما در بدن خیلی راهکاری برای آمونیاک نداریم. یا یک بخشیش رو میبره برای ساختن آمین های بیوژنیک (ترکیباتی که نیاز به آمین دارند) مثل قندهای آمینه، چربی های آمینه که اینها محدودیت دارن.

در واقع مقدار آمونیاک موجود در بدن خیلی بیشتر از اینه که بخواد مصرف بشه و وقتی آمین های بیوژنیک رو ساختیم، بقیه شون اضافه هستن و به شدت هم سمی هستن. به همین دلیل وقتی مقدارش در خون میره بالا سبب مسمومیت آمونیاکی میشه و اثرات بد روی سیستم ایمینی و سیستم عصبی و روی باربری داره.

مثلا یکی از اشکالاتی که سیلوهای آمونیاکی دارن سقط است و بلافاصله سقط میکنه. چون آمونیاک خیلی سمی است.

پس این آمونیاک رو بخشیش رو میبریم برای ساخت آمین های بیوژنیک و بخشی از آن را چون ما دسترسی مون به آب کمه میبریم داخل کبد تبدیل میکنیم به اوره.

 

نقش اکوسیستم در پرورش ماهی

همانطور که گفتیم ماهی دسترسیش به آب زیاده و اصلا نیازی به ادرار نداره و از طریق انتشار از سطح بدنش این آمونیاک رو میده بیرون. این آمونیاک در آب تجمع میکنه و برای خود ماهی خطرناک هست. اینجاست که اون اکوسیستم به درد میخوره. اون میکرو ارگانیسم ها آمونیاک را تبدیل میکنن به نیترات و در نهایت به نیتریت و سمیت آن میاد پایین.

اگر اینجا بیایم از کود مرغی استفاده کنیم چون این زنجیره و این چرخه که یک جایی سخت پوستان (حلزون ها و …) هستند اینا به شدت نسبت به مس حساس هستن و باعث مرگ شون میشه و اکوسیستم به هم میریزه و در نهایت کل چرخه اکوسیستم که برای زندگی ماهی مناسب هست از بین میبره و آلودگی محیط زیست هم ایجاد میکنه چون این آب نهایتا تخلیه میشه.

ولی کود گاوی هیچ مشکلی ندارد.

 

نحوه استفاده از کود مرغی در جیره های غذایی

این بخش برای مشتریان شرکت کهن تجارت نیکنام قابل مشاهده است. با یک بار خرید محصولات خوراک دام می توانید به تمام آموزش ها و خدمات به صورت رایگان دسترسی داشته باشید.

امکان ثبت سفارش به صورت اینترنتی و تلفنی فراهم شده است.

 

جمع بندی

کود مرغی دردسر های خاص خودش رو داره که اگه اینارو کنترل نکنیم استفاده کردن در تغذیه یا در استخر ماهی مشکل ساز است.

حتی در قارچ هم چون باید یک نسبت مشخصی استفاده شود، استفاده زیاد مشکل ساز است.

متاسفانه در ایران چون قیمت کود مرغی ارزان است مثلا میان در تغذیه گوسفند زیاد استفاده میکنن.

پس اینطور به قضیه نگاه نمیکنیم که چون مدفوعه نباید در جیره استفاده شود. باید علمی نگاه کرد. اتفاقا کود مرغی از نظر مواد مغذی بسیار غنی هست چون دستگاه گوارش پرندگان قابلیت هضم خیلی بالایی ندارن چون روده های آنها نسبت به بدنشون کوتاه است.

در پرندگان آبزی مثل غاز قابلیت هضم بسیار پایین و چیزی حدود 50 درصد است. یعنی بخش زیادی از مواد غذایی از طریق مدفوع دفع میشن. علت اینکه میگن اینارو با ماهی پرورش بدید همین است.

در کشت توام این اتفاق می افته. یعنی مثلا ما برنج کاشتیم و در آن ماهی و غاز هم میریزیم و هر چیزی را غاز دفع کند آن ماهی سریع میخوره. پس این برای ماهی مدفوع نیست و یک منبغ مغذی است چون بخش زیادی هضم نمیشه.

در کل قابلیت هضم پرندگان پایین است و به همین دلیل باید مواد باکیفیت مثل ذرت و سویا استفاده کرد و اگر قابلیت هضم کم شود (مثل جو) مرغ نمیتواند آنرا هضم کند. پس اگر میخواید راندمان خوب بگیرید، ضریب تبدیل بالا بگیرید باید کیفیت غذا بالا باشد.

پس علت اینکه میگیم کود مرغی می تواند در خوراک استفاده شود همان قابلیت هضم پایین پرندگان است.