در خرید دان آماده مرغ گوشتی آیا می توان کیفیت و قیمت را به صورت توام با هم داشت؟ مهمترین ویژگی این محصول چه موردی است؟ دان آماده بهتر است یا کنسانتره؟
دان آماده (پلت)
این مقاله قصد دارد با معرفی اشکال مختلف دان طیور، مخاطب را با دان آماده (پلت) آشنا نموده و ذکر مزایای این خوراک، توجیح اقتصادی آنرا برای مرغداران بیان نماید. به منظور آشنا شدن ذهن خوانندگان محترم، ابتدا چند مورد از مزایای مصرف دان آماده عنوان می گردد.مصرف دان آماده امکان جداکردن فیزیکی بخش های جیره را کم می نماید.در جیره های با انرژی کم، پلت کردن سبب افزایش استفاده خوراک طیور می شود.طیور انرژی کمتری به منظور خوردن خوراک صرف می کنند.امکان انتخاب بخش های خوراکی از جیره که می تواند تعادل مواد مغذی جیره را بر هم بزند، کاهش می یابد.
دان آماده (پلت) چیست؟
فرم های آردی، کرامبل و پلت سه شکل متداول تولی جیره های غذایی طیور می باشند. جیره آردی که ساده ترین شکل خوراک است، مواد خوراکی پس از ترکیب شدن مورد آسیاب قرار گرفته و به شکل آرد یا پودر در می آیند. در شکل آردی هیچ تغییرات دیگری تا رسیدن آن به دام و طیور اعمال نمی شود.شکل دیگری از خوراک که مورد نظر این مقاله می باشد و فرآوری زیادی بر آن انجام می گیرد، پلت نام دارد. این نوع از خوراک موارد استفاده ی زیادی داشته و در سال های اخیر از آن بسیار استفاده شده است. به طور کلی می توان نتیجه اعمال یک سری تغییرات شیمیایی و فیزیکی در خوراک های پودری دانست. دان پلت که در ابعاد مختلفی تولید می گردد، مزایای زیادی نسبت به خوراک های پودری دارد.دان کرامبل همان جیره پلت است با این تفاوت که ابعاد آن کوچکتر شده و برای جوجه های با سنین کم مناسب است.در روند تولید دان پلت بعد از اینکه مواد اولیه به شکل مناسبی آسیاب شدند، به نسبت های خیلی دقیقی در دستگا های ویژه ای ترکیب شده و سپس در ماشین های پلت ریخته می شوند. در این دستگاه ها مواد تحت تاثیر بخار آب و زیر فشار و حرارتی معادل هفتاد تا هشتاد و پنج درجه سانتیگراد به شکل پلت در می آیند.
مروری بر دان آماده (پلت) مرغ
با وجود سپری شدن سال های متمادی از ورود تکنولوژی غذای آماده(پلت)، همچنان در برخی مناطق کشور تهیه خوراک به شکل دستی و سنتی مشاهده می شود . به وجود این شرایط که اطلاع رسانی درست صورت نمی گیرد و آموزش های کافی در دسترس همگان نیست، باز هم کمتر کسی دیده می شود که در استفاده از دان پلت و مزایای آن مردد باشد.اگرچه هنوز هم بسیاری از دامداران و مرغداران در مورد استفاده از خوراک پلت پر از شک و گمان های بیهوده هستند، اما نیاز به خوراک های باکیفیت و ارزان قیمت و در عین حال با فرمول متعادل سبب شده که روز به روز استفاده از این خوراک ها بیشتر شده و چه بسا با مرور زمان با غذایی مواجه گردند که ضمن کاهش هزینه ها تمام نیاز های دام را نیز بر طرف نماید.در یک تعریف خلاصه تکنولوژی پلت خوراکی با فرمول متعادل را ارائه می نماید که از لحاظ فیزیکی و گذشتن از سوراخ هایی که به اصطلاح آن را “دای” می نامند، زیر فشار مکانیکی در وسیله هایی پیشرفته و مخصوص، خوراک پلت را حاصل می کند.باکتری ها (سالمونلا وایکولای ) و بسیاری از عامل های ضد مغذی به طور قطع به خاطر فشار بخار و حرارتی که مواد اولیه تحمل می کنند، از بین رفته و عامل های بازدارنده رشد که در برخی مواد نظیر گندم، سویا، تخم پنبه، جو و غیره وجود دارد، جایی برای فعالیت در دمای بین شصت تا نود درجه سانتیگراد نخواهند داشت.دمای بالا علاوه بر نابود کردن این ضد مغذی ها فواید دیگری نیز دارد، این دما میزان هضم مواد اولیه را افزایش داده و موجب ژلاتینه شدن مواد نشاسته ای شده و به هضم مواد در دستگاه گوارش طیور و دام کمک زیادی می نماید.به شکل خلاصه پلت کردن مواد که با استفاده از آسیاب کردن و تحت فشار قرار دادن آنها و در نهایت شکل دان آنهاست، نسبت به فرم های دیگر خوراک مزایای زیادی دارد که در ادامه به آنها پرداخته می شود.
تغییرات بوجود آمده در دان پلت
اکثر خوراک هایی که در مرغداری ها مورد استفاده قرار می گیرند، به شکل پلت هستند، پلت کردن تغییراتی را در دان ایجاد می نماید:
۱- تغییرات فیزیکیدر دان پلت تراکم ذرات غذایی افزایش یافته و طیور به راحتی و با حرکت کمتری خوراک مورد نیاز خودشان را بدست خواهند آورد. قاعدتا صرف انرژی کمتر در رشد و تولید آنها تاثیر مثبت می گذارد.
۲- تغییرات شیمیاییمواد مزاحم رشد که در برخی مواد خوراکی پیدا می شود، به علت حرارت ناشی از بخار آب از بین رفته و در نتیجه مصرف دان پلت موجب رشد بهتر می گردد.
مزایای دان آماده بصورت پلت
خوش خوراک شدن حبه های آماده یا دان پلت را می توان به عنوان یکی از مزایای قابل توجه دانست که بر میزان بهره وری مراکز پرورش دام و طیور تاثیر مستقیمی دارد.در جیره های سنتی موادی که در فرمول استفاده می شوند در مجاورت مستقیم هوا قرار دارند که این امر موجب اکسیده شدن آنها شده و کیفیت خوراک را به میزان زیادی می کاهد. پلت کردن سبب می شود ریز مغذی یا ادیتیو ها و ذرات ریز در مجاورت مستقیم هوا قرار نگیرند و از سوی دیگر وزش باد و عوامل دیگر این ریز مغذی ها که وجودشان در جیره ضروری است را نمی تواند از بین ببرد.دان پلت حق انتخاب را از دام و طیور میگیرد و دام های بزرگ و طیور امکان جداسازی بخش های مختلف جیره را ندارند و آنها ناگزیرند مخلوطی از خوراک همگن را مصرف نمایند. این موضوع ضمن بالا بردن عملکرد آنها از پرتی مواد غذایی و گرد و غبار ناشی از آن نیز جلوگیری می کند.یکی از نیاز های اصلی دام و طیور احتیاج آنها به انرژی است. مقدار زیادی از این انرژی در هنگام خوردن غذا از بین می رود. از آنجا که خوردن دان های پلت زمان کمتری نیاز دارد، مقدار انرژی بیشتری در بدن حیوانات ذخیره می شود. بیماری هایی همچون اسیدوز به علت کمبود بیکربنات در بدن حاصل می شود. مصرف پلت موجب تولید بزاق شده که این بزاق مقدار قابل توجه ای بیکربنات دارد.
از دیگر مزایای استفاده از دان پلت می توان به موارد زیر اشاره نمود:
۱- پرنده مجبور است خوراک های پلت را به شکل یکنواخت مصرف کند و امکان جدا کردن بخش هایی از خوراک وجود نداشته و مواد مغذی به صورت همگن مصرف می گردد.
۲- قابلیت هضم خوراک در دان های پلت به سبب تحت حرارت قرار گرفتن آنها و پخته شدن که موجب لینگین زدایی و ژلاتینه کردن مواد نشاسته ای می شود، بالا می رود.
۳- بهداشت خوراک به علت پخته شدن مواد که فعالیت باکتری ها، آلودگی های میکروبی نظیر سالمونلا، عوامل بازدارنده رشد و ضد تغذیه ای را از بین می برد، افزایش پیدا می کند.
۴- پلی ساکاریدهای غیر نشاسته ای به علت افزایش جذب آب تاثیر منفی بر روده و دستگاه گوارش دارند. دان پلت این اثر را کاهش داده و موجب افزایش قابلیت هضم و بالا رفتن سرعت نفوذ مواد می گردد. یکی از دلایل چسبناکی مدفوع مواد هضم نشده است، استفاده از دان پلت ضمن بالا بردن قابلیت هضم، مشکلات بستر را نیز بر طرف می کند.
۵- مصرف دان های آردی به علت جابجایی، تحرک پرنده و وزش باد و غیره با حدود ده درصد کاهش مواجه می شود. موادی که از بین می روند به طور معمول بخش های سبک تر و ریزتر که همان مواد مغذی یعنی مواد معدنی و ویتامین ها هستند، می باشد و این موضوع بر پایین آمدن عملکرد گله تاثیر مستقیم دارد.
۶- پخش شدن مواد خوراکی که علت اصلی کثیف شدن محیط و بوجود آمدن بیماری های تنفسی می باشد در دان های آردی بسیار شایع است، این موضوع در دان های پلت به سبب انسجام دان وجود ندارد.
۷- کاهش زمان خوردن خوراک بویژه در بخش های گرمسیری بسیار مهم است که در مصرف دان های پلت این مهم اتفاق می افتد.
۸- استفاده از دان پلت در شرایطی که تنش و تحرکات عصبی به علت استرس دما و بیماریها وجو دارد، می تواند مواد مغذی مورد نیاز را تامین نماید.
۹- یکی از موارد مهم در استفاده کردن خوراک، قابلیت ماندگاری آن است که میزان آن در دان های پلت بسیار بیشتر است.
۱۰- برگشت سرمایه در کمترین زمان ممکن را با مصرف دان پلت که ضریب تبدیل غذایی را بهبود داده و مقدار تولید گوشت مرغوب را افزایش داده می توان مشاهده نمود.
۱۱- افزایش سریعتر وزن بدن و مقاومت کردن گله در مقابل بیماری ها مستلزم اشتهای بالای طیور و خوردن زیاد دان بویژه در سنین کم می باشد که با بهره گیری از دان پلت اتفاق می افتد.
۱۲- شکل فیزیکی مناسب و انسجام دان پلت ضمن حفظ مواد مغذی خوراک، حمل و نقل را آسان نموده و به لحاظ انبار داری و نگهداری نیز بسیار مناسب تر است.
۱۳- توان مدیریتی گله با مصرف دان پلت افزایش می باید، زیرا مواردی نظیر خرید نهاده ها، موارد مرتبط با جیره نویسی، مخارج کارگر آسیاب، هزینه های وسایل و دستگاه هایی که برای آسیب نیاز است، خطای عوامل انسانی، ترکیب کردن مواد و غیره برای مرغدار هزینه هایی در پی دارد.
آیا از دان پلت استفاده کنیم؟
تجربه نشان می دهد تغییرات شیمیایی و فیزیکی که فرآیند تهیه پلت بر مواد اولیه ایجاد می کند، در نهایت موجب افزایش وزن گردیده و ضریب تبدیل غذایی را به شکل خیلی مشهودی نمیان می نماید. کاهش بسیاری از مشکلات نگهداری و جلوگیری از بسیاری بیماری های معمول نیز ناشی از مصرف دان های پلت است.به طور کلی استفاده از دان های پلت مرغدار را از خرید جدا جدای اقلام، فرمول نوشتن، تولید دان، هزینه ها و مشکلات معمول خرید، کارگر، تعمیر و استهلاک دستگاه های آسیاب و میکس بی نیاز کرده و مرغدار می تواند با خیالی آسوده تمامی وقت خود را صرف بهبود و مدیریت مرکز خود نماید.
